تألیف و تدوین آثار تقریبی یکی از رسالتهای مهم دانشگاه مذاهب اسلامی است. پایاننامهها و رسالههای دفاع شده در واحد تحصیلات تکمیلی دانشگاه، بخشی از این رسالت مهم تلقی میشود. در این راستا، معاونت پژوهشی دانشگاه مذاهب اسلامی گفتگویی را با جناب دکتر محمود ویسی(عضو هیئتعلمی دانشگاه مذاهب اسلامی) انجام داده که در آن، به پارهای از ویژگیهای پایاننامهها و رسالههای تقریبی تشریح شده است. کانون پژوهشهای اهلسنّت، بخشی از مفاد این گفتگو را ویراستاری و منعکس نموده و علاقهمندان را به مطالعهی کامل متن گفتگو در وبسایت دانشگاه مذاهب اسلامی ترغیب مینماید.
دکتر محمود ویسی
در خصوص تدوین آثار پژوهشی و نگارش پایاننامهها به ویژه در دانشگاه تقریب مذاهب اسلامی، دو آسیب، رویکرد تقریب را تهدید میکند: اول ادبیات تقریبگریز و دوم ادبیات تقریبستیز؛ این دو ادبیات باید کاملاً شناخته و بازتعریف شوند و پایاننامهها و رسالههای تقریبی میبایست عاری از این دو ادبیات باشند.
ما در کسوت استاد راهنما یا مشاور باید سعی کنیم پایاننامهها به آن سمت سوق داده نشوند. اینکه دانشجو از ادبیات فاخر و فرهیخته و تقریبی در نوشتن موضوعات برخوردار باشد با کمک ما اساتید، امکانپذیر است. برداشت ما از آیه ۲۴ سوره سبأ که بیانگر راهبرد عملی تقریب است، نفی تقریبگریزی و تقریبستیزی میباشد. ادبیات فردی که اهل تقریب است باید از جنس ادبیات پیامبر(ص) باشد. در این آیه خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) میفرماید: «قُلِ اللَّهُ وَإِنَّآ أَوْ إِیَّاکُمْ لَعَلَی هُدی أَوْ فِی ضَلاَلٍ مُّبِینٍ»؛ نکتهی قابل توجّه این است که نمیگوید شما گمراه هستید بلکه میگوید من و شما یا در مسیر هدایت هستیم یا در مسیر گمراهی!
در آیهی ۲۹ سوره ملک نیز این ادبیات، طور دیگری جریان دارد؛ آنجا که کفار و مشرکان برای پیامبر(ص) آرزوی هلاکت دارند؛ پیامبر با ادبیات خود با آنها گفتگو میکند و میفرماید: اگر فرض را بر این بگذارید خداوند من و کسانی که همراهم هستند را از بین ببرد، آنوقت چه کسی کافران را از عذاب میرهاند؛ پیامبر خطاب به آنها نمیگوید: «چه کسی شما را از عذاب میرهاند».
وقتی نوح(ع) در جایگاه کسی که میخواهد مردم را به خود و خود را به مردم نزدیک کند و سپس همه به خدا نزدیک شوند، مردم به او توهین میکنند و با ادبیاتی تقریبگریزانه با او مقابله مینمایند و به او میگویند «انا نراک فی ضلاله» و «انا نراک فی سفاهه»! اگر هماکنون ما کسی را سفیه یا گمراه خطاب کنیم او از ما دور میشود؛ اما با این وجود جواب دعوتگری مانند نوح(ع) که محور دعوتش تقریب است میگوید: «لیس بی ضلاله»، «لیس بی سفاهه»! نوح(ع) نمیگوید: خودتان گمراه و سفیه هستید؛ بلکه میگوید: من گمراه و سفیه نیستم! این ادبیات کجا و آن ادبیات کجا؟!
به این ترتیب ما میبایست ادبیاتی را آموزش بدهیم که ارزش مکتوب شدن، داشته باشد. آثار مکتوب، برخلاف گفتههای شفاهی، باقی میمانند؛ لذا اساتید راهنما و مشاور میبایست در این حوزه، جدّی و مؤثر عمل نمایند. استاد راهنما و مشاوری که آثار پژوهشی را هدایت میکنند میبایست این نکته را مدّنظر قرار دهند که پژوهشها میبایست از ادبیات انسانی و واقعگرایانه برخوردار باشند؛ یعنی ادبیات حاکم بر پایاننامه و دیگر آثار پژوهشی میبایست انسانی و دگرپذیر باشند. دگرپذیری، یکی از محورهای اساسی است که بسایت روح در آثار پژوهشیِ حوزهی تقریب، جریان داشته باشد؛ چراکه دگرپذیری بهصورت غیرمستقیم خادم تقریب است و موجب نزدیکیِ اذهان، تجارب، نگاه افراد در حوزههای مختلف میگردد.
منبع: معاونت پژوهشی دانشگاه مذاهب اسلامی
ویراستاری: کانون پژوهشهای اهلسنّت