نویسنده:

• سعید قماشی(عضو هیات علمی دانشگاه کاشان)

چکیده: 

این پژوهش پس از بیان علل گوناگونی که زمینه‌ی اسقاط عمدی جنین را فراهم می‌آورد، در جستجوی پاسخ این پرسش است که دیدگاه فقهای اهل‌سنّت درباره‌ی حکم اسقاط عمدی جنین، هنگامی که ادامه‌ی بارداری موجب تهدید جان یا سلامت مادر می‌شود چیست؟ پاسخ پرسش یاد شده را باید با بخش‌بندی دوره‌ی زندگی جنین به دو مرحله پیش از دمیده شدن روح و پس از آن و همینطور با بخش‌بندی فقهای اهل‌سنّت، به فقهای گذشته و معاصر و همینطور با توجه به چهار مذهب فقهی مشهور اهل‌سنّت، پیگیری کرد. در هر یک از بخش‌های یاد شده، باید به ملاک مبنایی که فقهای اهل‌سنّت دیدگاه خود را بر آن استوار ساخته‌اند، دست پیدا کرد؛ زیرا دستیابی به ملاک و مبنای دیدگاه آن‌ها، دست کم تا اندازه‌ای می‌تواند حکم دیگر عللی را که زمینه‌ی اسقاط عمدی را فراهم می‌سازد، روشن کند؛ گرچه آنان به حکم مورد نظر، تصریح نکرده باشند. ظاهر سخنان همه‌ی فقهای گذشته این است که اسقاط عمدی جنین، پس از دمیده شدن روح، گرچه برای نجات جان مادر باشد، جایز نیست؛ زیرا جنین در این مرحله «نفس» است و مشمول آیاتی مانند »لاتقتلوا النفس التی حرم الله «می‌گردد. درباره‌ی اسقاط عمدی جنین، پیش از دمیده شدن روح، با توجه به دیدگاه‌های گوناگونی که از مذاهب مشهور فقهی از جمله بیشتر فقهای معاصر اهل‌سنّت یاد گردیده، هنگام تهدید جان مادر نه تنها اسقاط جایز، بلکه می‌تواند واجب باشد؛ زیرا جنین در این هنگام دارای نفس نیست و مشمول آیه‌ی یاد شده نمی‌گردد. از این رو در تعارض میان زندگی موجود دارای نفس(مادر) و موجودی که فاقد نفس است و شیء نامیده می‌شود (جنین)، زندگی موجودی که نفس دارد برتری داده می‌شود؛ زیرا در این هنگام، با توجه به مبنای «اخف الضررین» نجات جان مادر، «کمترین زیانی» است که جامعه‌ی انسانی متحمل خواهد شد. درباره‌ی اسقاط عمدی پس از دمیده شدن روح، برخی از فقهای معاصر، بر این باورند که بدون عذر معقول اقدام به سقط جنین جایز نیست و برخی دیگر، بدون عذر معقول آن را جایز می‌دانند. به هر روی از نظر هر دو گروه، چنانچه ادامه‌ی بارداری جان مادر را تهدید کند، از آنجا که روشن‌ترین مصداق عذر معقول تحقق می‌یابد، اسقاط، نه تنها جایز بلکه واجب خواهد بود.

کلیدواژه‌‌ها: سقط جنین، فقه‌ اهل‌سنّت، اسقاط عمدی، قتل نفس، دمیدن روح

مطالعه بیشتر