نویسندگان:

• طاهر علی‌محمدی(دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه ایلام)
• حسین ناصری‌مقدم(استاد تمام فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد)

چکیده:

جواز و حرمت برخی از حیله‌های شرعی، اجمالاً مورد تصریح فقهای امامیه و اهل‌سنّت قرار گرفته است. از آنجا عدم تعارض قوانین یک نظام حقوقی با اهداف و مقاصد آن، امری ضروری است، بررسی صحت و سقم حکم جواز حیله‌ی شرعی که موهم ناسازگاری میان آن‌ها و اغراض شریعت است، اهمیت خاصی دارد. در این پژوهش، با تبیین و نقد دیدگاه‌های مختلف فقهای فریقین و ارزیابی ادلّه‌ی اقامه شده‌ی به دست آمده که بعضی از موارد جواز حیله، حیله‌ی شرعی نیستد، بلکه حیله‌ی لغوی یا صرف انتقال از یک حکم شرعی به حکم دیگر هستند و بر فرض نام‌گذاری تسامحی آن‌ها به حیله‌ی شرعی، هیچ‌گونه تعارضی با اغراض و اهداف شریعت ندارند. همچنین برخی از مصادیقی که نام‌گذاری آن‌ها به حیله‌ی شرعی صحیح است، به سبب وقوع در حرام واقعی یا مخالفت آن‌ها با اهداف شرع یا به سبب اینکه باعث تغییر ماهیت موضوع حکمِ حرام نمی‌شوند، حرام‌اند.

کلیدواژه‌ها: حیله شرعی، حیله لغوی، فرار از حرام، ارتکاب حرام، اهداف شریعت

مطالعه بیشتر