نویسندگان:

• بهنام قنبرپور(دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران)
• سیدابوالقاسم نقیبی(دانشیار گروه فقه و حقوق دانشگاه شهید مطهری تهران)

چکیده:

ازجمله حقوق نشأت گرفته از نکاح، حق تمکین زوج، نسبت به زوجه است. فقهیان و حقوق‌دانان در این باره که زوجین می‌توانند در ضمن عقد عقد نکاح، شرط تغییر یا تعدیل نمایند، پاسخ متفاوتی دادند. اختلاف نظر آنان به مبنا و نگرش‌شان در تشخیص مقتضای ذات عقد نکاح بر می‌گردد. آنانی که تمکین را مقتضای ذات عقد نکاح می‌دانند، هر شرط خلاف آن را باطل و مبطل عقد می‌دانند. کسانی که تمکین را اطلاق عقد نکاح می‌دانند، چنین شرطی را در ضمن عقد بلامانع تلقی می‌کنند. نگارنده اگرچه، تمکین را مقتضای اطلاق عقد نکاح می‌داند؛ ولی به لحاظ حساسیت و خاص بودن عقد نکاح از مجموعه‌ی عقود و این که حلیت روابط زناشویی فقط از طریق عقد نکاح امکان‌پذیر است، بر این عقیده است که تمکین از آثار ظاهری و از مقاصد اساسی عقد نکاح است، طوری که حذف مطلق آن در زندگی زناشویی، از نظر عرف با ماهیت نکاح مغایرت دارد؛ اما در زندگی معاصر با تغییر الگوهای اجتماعی و شرکت زنان در مشاغل اجتماعی و اقتصادی خارج از منزل، استیفای حق تمکین در هر زمان برای زوج ممکن نیست؛ لذا زنان می‌توانند نسبت به شرط محدودیت تمکین در ضمن عقد اقدام نمایند و انتظارات زوج را در حد توافق تعدیل کنند. این مقاله ضمن بیان معناشناسی تمکین و مقتضای ذات عقد نکاح؛ به صحت یا عدم صحت شرط عدم تمکین از منظر فقهای امامیه و مذاهب اهل‌سنّت، می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها: شرط، تمکین، نکاح، مقتضای ذات، اطلاق، حق، حکم

مطالعه بیشتر