نویسنده:

• دکتری صفا الحسنی (دکتری جنین‌شناسی، سرپرست بخش IVF، گروه زنان و مامایی، دانشگاه لوبک، آلمان)

چکیده:

اخلاق زیستی طی دو دهه گذشته، شاهد سکولاریزه شدن بوده است و دراین ارتباط، متعاقباً نفوذ افکار مذهبی در اخلاق زیستی کاهش یافته است. اخلاق زیستی امروزه دیگر همانند سابق، تحت اقتدار مذهب و پزشکی سنّتی قرار ندارد؛ متاسفانه این مبحث تحت غلبه‌ی کثیری از مفاهیم فلسفی، اجتماعی و قانونی قرار گرفته است. در ممالک اسلامی دین هنوز تاثیر بسزایی در جنبه‌های مختلف رفتاری، کرداری و سیاسی مردم دارد. از آنجا که علم بدون اعتقاد، مخرّب روح انسانی است، بنابراین تعجبی ندارد که همواره شاهد تعامل و ارتباط متقابل علم و دین از آغاز تاریخ بشریت با یکدیگر باشیم. قرآن کریم مردم را به ازدواج، تشکیل خانواده و ازدیاد نسل ترغیب کرده است. آیه‌ای از قرآن می‌فرماید: ما رسولان خود را فرستادیم و قبل از آن همسر و فرزندان را برای آنان مقرّر کردیم(الرعد:۳۸). آیه دیگری می‌فرماید: «و خداوند برای شما همدم‌هایی از جنس خودتان آفرید و بواسطه‌ی وصلت شما، پسران و دختران و نوه‌ها را موجودی بخشید و برای شما از بهترین‌ها روزی مقرر فرمود(النحل:۷۲).
در مورد ناباروری در بین زوجین، خداوند می‌فرماید: «خداوند دختر و پسر را به هر که بخواهد ارزانی می‌دارد و عقیم می‌گذارد هر کس را اراده فرماید»(الشوری:۴۹-۵۰). پیشرفت‌های صورت پذیرفته در تکنولوژی تولید مثل و لقاح خارج رحمی، جدا ساختن رابطه‌ی جنسی از تولیدمثل را ممکن ساخته است. این پیشرفت‌ها زنان را قادر ساخته تا بتوانند بدون داشتن رابطه‌ی جنسی از طریق طبیعی و یا لقاح آزمایشگاهی حامله شوند. همچنین در ادامه‌ی این روش‌های درمانی، امکان استفاده از باروری شخص ثالث از طریق تخمک، اسپرم و یا رحم غیر، فراهم آمده است. دستورالعمل‌های اصلی باروری کمکی یا لقاح خارج رحمی از دیدگاه اهل‌سنّت در جهان اسلام، عبارتند ازاینکه: انجام ART برای زوجین و به عنوان یک روش درمانی تنها در زمانی مقدور خواهد بود که عقد ازدواج آنان اعتبار قانونی داشته و فقط از گامت زوجین در تشکیل جنین استفاده گردد. قرارداد ازدواج بواسطه‌ی طلاق یا مرگ همسر باطل می‌گردد و لذا استفاده از گامت همسر متوفی یا مطلقه ممنوع است. اهل‌سنّت اهدای اسپرم و تخمک را به جهت اختلاط نسل ممنوع می‌دانند. سابقاً فتوایی وجود داشت که اهدای تخمک یا جنین را در خانواده‌ای که مرد دو همسر و یا بیشتر داشت (Bigamy) مجاز می‌دانست. در حالیکه اکنون این فتوا تغییر یافته است و امکان جابجایی گامت از همسران متعدد یک فرد نیز مجاز نیست. از سال ۱۹۹۱ در آلمان، قانونی تصویب شد که به‌کارگیری روش‌های کمک باروری را قانون‌مند نمود. این قانون اهدای تخمک و جنین را مجاز ندانسته در حالیکه استفاده از اهدای اسپرم مجاز شناخته شد. اهدای تخمک و جنین صرفاً به دلیل مشکلات قانونی احتمالی متعاقب آن مردود دانسته شده است. این محدودیت‌ها فقط جنبه‌ی قانونی داشته و بر مبنای اصول دینی یا اخلاقی نیست.

کلیدواژه‌ها: اسلام، قانون، آلمان، اهدای گامت

مطالعه بیشتر